Wystawa plenerowa „Soldau – utajony ośrodek zagłady. Niemieckie obozy w Działdowie w latach II wojny światowej.” [film]

Od 20 maja do 14 czerwca przy działdowskim ratuszu można oglądać wystawę plenerową „Soldau – utajony ośrodek zagłady. Niemieckie obozy w Działdowie w latach II wojny światowej.”

– Spotykamy się na działdowskim rynku, aby zaprezentować wystawę o funkcjonowaniu i historii niemieckich obozów w Działdowie, którą przygotowało Biuro Upamiętniania Walk i Męczeństwa w Warszawie oraz Biuro Edukacji Narodowej, oddział w Gdańsku. Autorami tej wystawy są doktor Anna Jagodzińska i Bartosz Januszewski – mówi Andrzej Rutecki, wiceprezes Stowarzyszenia Odnowy Chrześcijańskiej „Pamięć i Tożsamość”. – Wystawa prezentuje nam historię niemieckich obozów na terenie Działdowa na przestrzeni 6 lat. Obóz w Działdowie nosił różne nazwy i miał różne przeznaczenie. Był to na początku obóz jeniecki, obóz karny, utajony ośrodek zagłady, także był to obóz przejściowy. chociaż dla wielu więźniów to przejście w Działdowie kończyło sią śmiercią. Tak było w przypadku 89 duchownych, których zamordowano w tym obozie. Obóz w Działdowie jest wymieniany zaraz po Dachau i Auschwitz, jako miejsce eksterminacji duchowieństwa polskiego. W tym obozie zamordowano arcybiskupa Antoniego Juliana Nowowiejskiego i biskupa Leona Wetmańskiego, biskupów płockich, którzy od 2010 roku są również patronami Działdowa. Ekspozycja przedstawia nam przekrój  funkcjonowania obozu na przestrzeni tych 6 lat. Znajdują się tam informacje na temat dnia obozowego, mamy relacje świadków, więźniów, są to relacje pań Teresy Krowickiej, Henryki Tauber, Haliny Rogozińskiej, która w jednym transporcie z całą swoją rodziną, jadąc do Działdowa, poznała arcybiskupa Nowowiejskiego. Na wystawie znajdziemy również wycinek dotyczący obozu nakazowo-rozdzielczego NKWD. 

– Prezentowana na Placu Mickiewicza wystawa, autorstwa gdańskiego oddziału Instytutu Pamięci Narodowej  na temat niemieckiego i sowieckiego obozu, jakie były tutaj w latach 1939-45 jest jednym z elementów obchodów 80. rocznicy męczeńskiej śmierci patronów naszego miasta: arcybiskupa Nowowiejskiego i biskupa Wetmańskiego – mówi Zenon Gajewski prezes Stowarzyszenia Odnowy Chrześcijańskiej „Pamięć i Tożsamość”. – W ramach tych obchodów odbędzie się konferencja naukowo-historyczna w działdowskim Centrum Kształcenia Ustawicznego, 27 maja (zgodnie z obowiązującymi reżimami epidemiologicznymi), następnego dnia na placu dawnego obozu, odbędzie się upamiętnienie, poprzez apel pamięci, złożenie kwiatów przy pomniku oraz Msza Święta. Stowarzyszenie Odnowy Chrześcijańskiej „Pamięć i Tożsamość”, które w tym roku w marcu obchodziło piątą rocznicę powstania przez ten okres starało się jak najszerzej, w skali kraju promować historię naszego miasta, zwłaszcza jego część martyrologiczną, o której wspomniałem na początku. Wykonaliśmy ok. 40 prelekcji, pokazywaliśmy film „Soldau – miasto na pograniczu śmierci”. Autorem scenariusza był  tu przede wszystkim Andrzej Rutecki, a film wyreżyserowała pani Maria Cegiełka. Ten film prezentowaliśmy od Gdańska po Kielce. We wszystkich mniejszych czy większych miejscowościach, przybliżaliśmy mieszkańcom historię Działdowa, pokazywaliśmy również to, co było przed tym okresem, krwawej historii naszego miasta. Byliśmy trzykrotnie na Przystanku Historia w Warszawie, prezentowaliśmy film, były odczyty, zorganizowaliśmy konferencję historyczną w hali BHP w Gdańsku. Do tego czasu zdołaliśmy zainteresować decydentów historią Działdowa. Nasza dalsza działalność będzie się rozwijać  i będziemy starali się promować nasze miasto nadal w skali kraju.    

– Chciałbym podziękować Stowarzyszeniu „Pamięć i Tożsamość”, panom Zenonowi Gajewskiemu i Andrzejowi Ruteckiemu, których śmiało mogę nazwać ambasadorami ofiar niemieckiego obozu w Działdowie, bo ich ciężka praca i długoletnie zaangażowanie, upamiętniają to miejsce zagłady wielu tysięcy ofiar – mówi burmistrz Działdowa Grzegorz Mrowiński. – Ich działania sprawiają, że ta pamięć nie jest ulotna, doprowadzili do tego, że miasto uzyskało 4 mln zł na prace, aby zabezpieczyć ten obiekt i że od dłuższego czasu trwają w IPN badania nad historią obozu. Wyniki tych badań możemy zobaczyć na wystawie plenerowej, która  znajduje się przed ratuszem jest dostępna dla wszystkich mieszkańców.   

(na zdjęciu głównym plansze wystawy przy działdowskim ratuszu)