Uroczyste obchody 78 rocznicy męczeńskiej śmierci Patronów Działdowa

We wtorek 28 maja na placu obozowym przy ul. Grunwaldzkiej, odbyły się obchody 78 rocznicy męczeńskiej śmierci Patronów Działdowa abp. Antoniego Juliana Nowowiejskiego i bp. Leona Wetmańskiego.

Te obchody mają na celu propagowanie i utrwalanie historii miejsca, w którym okupant niemiecki walczył z polskością i Kościołem Katolickim, dokonując eksterminacji tysięcy naszych rodaków, za to tylko, że byli Polakami. Pamięć o tych, którzy zginęli tutaj za Wiarę, Wolność i Niepodległość, powinna trwać, ku pamięci zamordowanych i ku przestrodze przyszłych pokoleń – tymi słowami młodzież (reprezentanci działdowskich szkół), otworzyła uroczyste obchody.

Niemiecki obóz zagłady Soldau w Działdowie był pierwszym obozem tego typu założonym przez Niemców na obszarze II Rzeczpospolitej. Obóz był miejscem kaźni obywateli polskich, głównie z terenów północnego Mazowsza, obecnego województwa kujawsko-pomorskiego i północnego Podlasia. Wśród przetrzymywanych i zatrzymanych byli też mieszkańcy Wilna, Łodzi czy Warszawy. Wśród nich liczne duchowieństwo na czele z abp. Antonim Julianem Nowowiejskim i bp. Leonem Wetmańskim, którzy oddali swoje życie za Ewangelię, Kościół i Naród Polski.

Zaproszeni gości w tym senator RP Bogusława Orzechowska, burmistrz Działdowa Grzegorz Mrowiński, przewodniczący Rady Miasta Romuald Remiszewski, wójt Gminy Działdowo Mirosław Zieliński, przedstawiciele wojewody, marszałka, Instytutu Pamięci Narodowej, przedstawiciele służb mundurowych, szkół, organizacji, samorządowcy szczebli powiatowych, duża delegacja z Lidzbarka, księża a także Maria Cieszewska z rodziny biskupa Leona Wetmańskiego, złożyli wieńce przy pomniku na placu koszarowym.

Modlitwę za wszystkie ofiary totalitaryzmu za wstawiennictwem Błogosławionych Męczenników poprowadził kustosz Sanktuarium Błogosławionych Męczenników Działdowskich ksiądz kanonik Marian Ofiara.

W tym szczególnym dniu, przybyła na uroczystość senator Bogusława Orzechowska, w pięknych słowach oddała hołd naszym męczennikom.

– Minęło już 78 lat od męczeńskiej śmierci naszych bohaterów. Oddali swoje życie za wiarę i ojczyznę. Wielu Polaków jest świadomych tego, że w tym obozie zginęło wielu duchownych i że obóz jest na trzecim miejscu pod względem liczby zamordowanych księży – mówiła pani senator. – Obóz śmierci i obóz przejściowy pochłonęły liczne życia. Na szczęście niektórzy przeżyli, przetrwali jako świadkowie tamtych czasów. Po latach mieli już siłę i odwagę , żeby się swoja wiedza podzielić z nnymi. I dzięki temu, że istnieją takie instytucji , które o tę pamięć dbają, dziś możemy w tym miejscu być i uhonorować tę męczeńską śmierć, poległych tu księży. Dwaj odważni kapłani są w tej chwili błogosławionymi. Wszystko jest na dobrej drodze, żeby byli świętymi. Oni z góry na nas patrzą i cieszą się z tego, że pamiętamy o tych wszystkich zabranych tu życiach. Dla wszystkich mieszkańców Działdowa, szczególnie dla młodzieży, mogą być przykładem, że jeżeli dba się o swoja wiarę, nie wyrzeka się jej, nie wyrzeka się ojczyzny, będzie się istnieć w pamięci przyszłych pokoleń.

Uroczystość zorganizowało Stowarzyszenie Odnowy Chrześcijańskiej „Pamięć i i Tożsamość” w Działdowie. Obchody prowadził Andrzej Rutecki.

Po Apelu Pamięci w auli Centrum Kształcenia Ustawicznego odbyła się konferencja naukowa. „Niemcy ludziom zgotowali ten los. Eksterminacja inteligencji polskiej, w tym duchowieństwa w czasie II Wojny Światowej” . Ks. dr Wojciech Kućko (UKSW w Warszawie) – „Prawda i pamięć o ofiarach XX wieku – wyzwania etyczne”, dr Anna Jagodzińska ( IPN Warszawa) – „Martyrologium polskiego duchowieństwa w niemieckim obozie Działdowo-Soldau w latach 1939-1945”,

dr Marek Szymaniak ( Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku) – „Obraz niemieckiej eksterminacji inteligencji polskiej na wystawie głównej Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku ze szczególnym uwzględnieniem duchowieństwa katolickiego”

Podczas konferencji odbyła się prezentacja publikacji pt. „Niemiecki obóz śmierci KL Soldau. Pamięć i zobowiązanie…” Działdowo, red. Andrzej Rutecki i in.

Historia obozu

Niemiecki obóz w Działdowie funkcjonował od początku 1940 r. do stycznia 1945 r. Powstanie obozu miało pozwolić nie tylko na zebranie w jednym miejscu osób, które zamierzano zamordować w sposób niezauważalny, dla osób postronnych. Obóz z z czasem zaczął nabierać charakteru karnego m.in. dlatego, że trafiały do niego osoby, które poprzednio już w nim przebywały, jako więźniowie wychowawczy lub więźniowie polityczni. Więźniów umieszczano w areszcie śledczym lub w osobnych celach, usytuowanych na pierwszym piętrze, w północnej części głównego budynku. Po wydaniu wyroku skazującego na karę śmierci, zabijano ich jeszcze tego samego dnia.

Jak pisał ksiądz Wacław Jezusek w „Męczeńskim końcu” – Wśród obozów koncentracyjnych, zorganizowanych przez hitlerowców w Polsce i w Niemczech, ten w Działdowie jest najmniej znany, chociaż pochłonął prawdopodobnie dziesiątki tysięcy ofiar. Był miejscem wyrafinowanych tortur, gdzie księży już z góry skazywano na „wykończenie”. Miał surowy regulamin, zwłaszcza dla duchownych, z których żaden żywy stąd nie wyszedł.

Błogosławieni Męczennicy

Ksiądz abp Antoni Julian Nowowiejski urodził się 11 lutego 1858 roku we wsi Lubienia pod Opatowem. Święcenia kapłańskie przyjął w 1881 roku i w tym samym roku rozpoczął pracę w płockim Seminarium Duchownym. 12 czerwca 1908 roku papież Pius X mianował go biskupem płockim. Z okazji 50 – lecia kapłaństwa, jakie obchodził w 1931 roku otrzymał Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu „Polonia Restituta”. 28 lutego 1940 r. biskup płocki został internowany w Słupnie. 8 marca 1941 r. wraz z innymi księżmi z diecezji płockiej został przewieziony do niemieckiego obozu KL Soldau. 28 maja 1941 r. poniósł śmierć męczeńską z rąk niemieckiego okupanta. Arcybiskup Antoni Julian Nowowiejski poniósł śmierć męczeńską za wiarę i 13 czerwca 1999 r. został beatyfikowany w Warszawie przez Papieża Jana Pawła II w gronie 108 męczenników II wojny światowej.

Ks bp Leon Wetmański urodził się 10 kwietnia 1886 r. w Żurominie. 23 czerwca 1912 r. przyjął święcenie kapłańskie z rąk abp Antoniego Juliana Nowowiejskiego. 22 kwietnia 1928 r. otrzymał sakrę biskupią. 28 lutego 1940 r. został wraz ze swoim ordynariuszem A. J. Nowowiejskim, deportowany a następnie internowany przez Niemców w słupnie koło Płocka. Następnie 8 marca 1941 r. został przewieziony i osadzony w obozie śmierci w Działdowie, gdzie spędził kilka miesięcy, ponosząc w wieku 55 lat śmierć męczeńską. Według oficjalnego dokumentu władz niemieckich, zgon nastąpił 10 października 1941 r. 13 czerwca 1999 r. został beatyfikowany w Warszawie przez Papieża Jana Pawła II w gronie 108 męczenników II wojny światowej.

kw, mcz