Historia KL Soldau, jakiej nie znamy

Istniejący w czasie II wojny światowej niemiecki obóz KL Soldau w Działdowie (1939-1945) był miejscem pod pewnym względem wyjątkowym, jak pisze Uwe Neumärker, niemiecki historyk i publicysta „stał się poligonem doświadczalnym eksterminacji na masową skalę”.

„Tutaj przeprowadzano masowe egzekucje na Polakach w ramach akcji Inteligencja – niszczenia polskiej inteligencji. Znajdował się 500 m od centrum miasta Działdowo, przy końcu ul. Grunwaldzkiej, w pobliżu stacji kolejowej. Do utworzenia obozu wykorzystano byłe koszary wojskowe 32. Pułku Piechoty Wojska Polskiego. Zajmował obszar o powierzchni 8 ha, ogrodzony murem
i drutem kolczastym. Liczne zabudowania otaczały wielki dziedziniec, miejsce kaźni. Zaraz po wyjściu z budynku był plac, teren zbiórki, dalej plac zwany przez więźniów „Padnij, powstań”, prowadzący do ubikacji, jeszcze dalej – plac apelowy, a następnie teren ćwiczeń karnych. Dookoła wszędzie umieszczone były druty, co się najbardziej rzucało w oczy wszystkim, nowo przybyłym po wejściu na dziedziniec. W piętrowym budynku koszarowym ciągnęły się długie korytarze, a w nich po obu stronach obszerne izby, wysokie, widne, w których przebywało od kilku, kilkunastu do kilkudziesięciu, a nawet przeszło stu więźniów. Budynek ten obliczony na półtora tysiąca osób mieścił do 10.000 tysięcy więźniów. Z okien na parterze od strony południowej, gdzie zostali osadzeni biskupi i księża, widać było ogrodzenie, wartownika z karabinem i wysoki mur. Przestrzeń między murem a oknem, około 3 m, wypełniona była poplątanym drutem kolczastym, naprzeciwko, na wysokim wzniesieniu – podobnym do ambony – dzień i noc czuwał wartownik, który w nocy oświetlał cele, i widział co się w nich dzieje.”

Informacja: Stowarzyszenie Pamięć i Tożsamość

Poniżej, szkic sytuacyjny („obozu pracy przymusowej”) niemieckiego obozu Soldau w Działdowie, którzy został sporządzony w 1947 r. w ramach oględzin terenu, przeprowadzony przez Okręgową Komisję Badania Zbrodni Niemieckich w Warszawie (Archiwum IPN w Warszawie, IPN GK 162/850, Akta ws. zbrodni popełnionych w obozie przejściowym w Działdowie,
s. 0004.

(Na zdjęciu budynek pokoszarowy)